„Centrum nauki to miejsce dla wszystkich”

– Jakim miejscem jest Centrum Nauki Experyment w Gdyni?

– Jesteśmy samorządową instytucją kultury Miasta Gdyni, która prezentuje interaktywne wystawy – narzędzia do twórczego eksperymentowania. Powstaliśmy w 2007 roku, a w 2013 powiększyliśmy się 7-krotnie. Obok Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego powstała nowa przestrzeń ekspozycyjna  Experymentu o powierzchni 3,5 tys. mkw. Dziś prezentujemy 5 różnorodnych tematycznie wystaw, na które składa się blisko 200 eksponatów. Mówiąc najprościej — Experyment to miejsce, w którym w sposób przyjazny edukujemy, inspirujemy i zaciekawiamy dyscyplinami nauki.

– Dlaczego akurat nazwa Experyment?

– Cała idea naszej działalności polega na tym, by nauka odbywała się naturalnie, poprzez zaciekawienie, poprzez liczne nieudane próby – eksperymenty, doświadczenia, zabawę, zadawanie mądrych i „niemądrych” pytań. Możesz u nas w sposób przyjazny zdobyć wiedzę, czymś się zainteresować lub zdecydować o profilu szkoły i wyborze uczelni. A może po prostu chcesz swojemu dziecku dać możliwość poznawania różnych ciekawych rzeczy. Uwalniamy potencjał, który tkwi w dzieciach, młodzieży, studentach i dorosłych. To jest możliwe tylko w miejscu, które nie odpytuje, nie oczekuje wiedzy eksperckiej, a stawia na eksperymentowanie.

– Jak wygląda oferta Centrum, czyli co odwiedzający mogą zobaczyć w kompleksie?

– Do dyspozycji zwiedzających mamy pięć wystaw. „Drzewo życia” to wystawa, która wprowadza nas w zagadnienia otaczającej przyrody z dziedziny: botaniki, anatomii zwierząt, paleontologii, geologii. Na wystawie pokazujemy m.in. w jaki sposób koń, pies czy pszczoła widzą świat, jak rozpoznają teren ryby, a jak nietoperze. By lepiej zrozumieć fizykę, warto zajrzeć na wystawę „Niewidoczne siły”. Kiedy pozna się jej podstawowe prawa, łatwo zaakceptować fakt, że woda zamarza również w temperaturze pokojowej, żyroskop nami obraca, a ferrofluid przybiera kształt jeża. „Kierunek Zdrowie” to wystawa składająca się z czterech stref tematycznych: styl życia, profilaktyka, emocje, pierwsza pomoc.

– Jedną z bardziej obleganych wystaw jest „Hydroświat”…

– Tutaj poznamy, co mogą wytworzyć nurt rzeki, fale, pływy i prądy morskie. Na wystawie wyjaśniamy, w jaki sposób kumuluje się energię w elektrowniach szczytowo-pompowych i jak czerpie się ją ze spiętrzonych wód elektrowni przepływowych. Ponadto Oferta Experymentu to m.in. blisko 20 różnych warsztatów dla szkół, warsztaty wakacyjne i feryjne, wykłady, warsztaty i pokazy dla dorosłych, naukowe urodziny, wydarzenia naukowe dla małych i dla dużych. Jest tego dużo.

– Dzieci zadają trudne pytania?

– Zawsze. (śmiech) Dzieci nie mają żadnych hamulców i to stanowi dużą wartość. Oby dorośli mieli tyle odwagi i ciekawości. Najmłodsi zadają na pozór błahe, ale w gruncie rzeczy skomplikowane pytania w stylu: czy mgła jest mokra, dlaczego w kosmosie nic nie słychać lub dlaczego pociąg jedzie? To pytania z różnych dziedzin, które prowadzą do eksplorowania. Czasem zastanawiam się, czy naukowcy nie powinni zaprosić dzieci do testowania i rozwijania swoich pomysłów.

– W Experymencie można odnaleźć AI, czyli sztuczną inteligencję?

– Używamy sztucznej inteligencji do usprawnienia codziennej pracy. Testujemy to narzędzie przy tworzeniu treści czy obrazów, a także przy tworzeniu prostych kodów. Obecnie wprowadzamy je do nowej oferty edukacyjnej: warsztatów dla szkół, ale także oferty dla dorosłych. To bardzo ciekawy temat dla wielu naszych gości, a także użyteczne rozwiązanie, które chcą lepiej poznać np. nauczyciele.

– Ile kosztują eksponaty w Experymencie?

– To kosztowne rozwiązania. By powstały musi pracować zespół ekspertów: naukowców, designerów, developerów, UX specjalistów, a na końcu pracowników ekipy technicznej. W każdym eksponacie musi być zaszyta informacja i mądra interakcja – czyli kawałek wiedzy, do której użytkownik powinien dojść metodą eksperymentów. Ich cena zależy też w dużej mierze od zastosowanych rozwiązań technicznych czy technologicznych, ale także od skomplikowania zagadnienia. Oscyluje średnio wokół kwoty 100 tys. zł, choć bywają rozwiązania multimedialne, które wymagają nawet potrojenia tej kwoty. Pamiętajmy też, że muszą być bezpieczne, trwałe i dostosowane do potrzeb intensywnej eksploatacji, wielu interakcji i wielu aktywności małych i dużych rąk. Zatem w cenę wpisane także potencjalne koszty wynikające z gwarancji, konserwacji czy nawet przyjazdów producentów zagranicznych do naszego Centrum.

– Ilu klientów odwiedza Państwa każdego roku?

– Każdego roku odwiedza nasze wystawy 230-240 tys. osób. Dodatkowo prowadzimy wiele programów edukacyjnych i popularyzatorskich w siedzibie i poza Experymentem. Jesteśmy bardzo aktywni i bierzemy udział w wydarzeniach kulturalnych, sportowych i edukacyjnych w Gdyni i regionie. To m.in. duże koncerty czy głośne imprezy sportowe, ale także promocja miasta jako miejsca ciekawej oferty kulturalnej czy turystycznej. Zatem pojawiamy się w muzeach, czasem parkach, czasem na ulicy Świętojańskiej, a czasem na OPENER Festival. Finalnie oceniamy, że z naszej oferty korzysta rocznie około 300 tys. osób. To bardzo dobry wynik.

– Do odwiedzenia Centrum zachęca cena – 20 i 25 zł. Tanie bilety dają przewagę nad inną formą atrakcji w Gdyni?

– Jesteśmy instytucją publiczną powołaną przez Miasto Gdynia, stąd możemy i chcemy być jak najbardziej dostępni cenowo dla mieszkańców i turystów. Nasze ceny rzeczywiście znajdują się na niskim poziomie. Nie wiem jednak, jak długo uda nam się pozostawić je na takim pułapie. Niestety ceny naszego funkcjonowania, materiałów, usług czy energii ciągle rosną.

– W takim razie, ile wynoszą Państwa roczne wydatki?

– Około 11 mln zł. W ramach szerszego kontekstu dodam, że w ciągu 2 lat ten koszt wzrósł o prawie 2 mln zł. To sporo. Rzecz jasna widząc tabele finansowe i rachunki nie pozostajemy bierni. Podejmujemy działania, których celem jest poszerzenie naszej oferty. Przykładowo w ciągu kilku lat o 40 proc. zwiększyliśmy ofertę sprzedażową. Kiedyś proponowaliśmy warsztaty edukacyjne wyłącznie szkołom, a dziś również turystom w trakcie okresu wakacyjnego czy feryjnego (2 miesiące). Do naszej grupy oczywistych klientów dołączyli bardzo licznie dorośli i seniorzy, a wśród młodzieży uczniowie szkół ponadpodstawowych i studenci – to bardzo wymagający klienci. Od bardzo niedawna w propozycji dla dorosłych pojawiły się także warsztaty weekendowe – oferta rozeszła się jak świeże bułeczki. (śmiech).

– Ile kosztowała budowa obiektu w Centrum w 2013 roku?

– W 2013 roku, gdy powstała nowa siedziba Centrum to kluczowe okazały się dotacje z Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego. Wartość całego projektu wyniosła wówczas 208 mln zł, z czego aż 137 mln zł stanowiły środki zewnętrzne.

– Taki obiekt jak Experyment jest w stanie sam się utrzymać finansowo?

– Nie ma takiej możliwości. Co prawda udaje nam się wypracowywać dochód własny i częściowo finansować działalność z tego tytułu na poziomie ponad 5,6 mln zł w ubiegłym roku. Ponadto cały czas poszukujemy i skutecznie pozyskujemy środki pozabudżetowe, ministerialne, europejskie i szukamy różnych form współfinansowania inwestycji oraz programów edukacyjnych.

– Często dochodzi do awarii eksponatów? Ile przeciętnie wynosi koszt naprawy usterek?

– Niestety eksponaty narażone są na wiele interakcji, zatem często się uszkadzają. Oczywiście na przestrzeni lat, doskonale wiemy, które rozwiązania są ryzykowane i podatne na degradację. Awaryjność jest relatywnie duża, ponieważ eksploatacja taka jest. Pamiętajmy, że wiele eksponatów przeznaczonych jest do dotykania, szarpania, uderzania. Taka ich interaktywna natura. Szacunkowy koszt naprawy urządzenia może wynieść od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych. Przykładowo teraz negocjujemy naprawę stanowiska „Most nad przepaścią” – jeśli wyremontujemy element nośny, będzie to ok. 50 000 zł, jeśli zmienimy sposób wykonywania zdjęć i interakcji multimedialnej to dojdzie kolejne 50 000 zł. Jeśli pokusimy się także o zmianę „scenografii” na bardziej immersyjną i współczesną – sky is the limit.

– Jak prezentuje się rynek konkurencji?

– W regionie znajduje się całkiem sporo centrów. W Gdańsku, około 25 km od nas, istnieje Hevelianum. W Toruniu funkcjonuje Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy, a w Kwidzyniu Multicentrum. Działalność edukacyjną prowadzą też liczne parki wodne czy parki rozrywki, centra handlowe stawiają  eksponaty interaktywne, a na placach zabaw widzimy całkiem niezłe stanowiska edukacyjne – zatem te obiekty rozrywkowe w pewnym sensie również stanowią dla nas konkurencję. W 2019 r. Experyment postawił sobie za zadanie dobrą analizę otoczenia konkurencyjnego, a także zdefiniowania naszego wyróżnika i zbudowania nowego wizerunku naszej marki: miejsca dojrzałego, dla każdego bez względu na wiek, kompetencje czy motywacje, z pewnym i sprawdzonym przekazem naukowym. To zadziałało.

– Jaka będzie wyglądać rozwój Centrum w kolejnych latach?

– Bardzo potrzebujemy nowej wystawy stałej. W 2023 wypracowaliśmy koncepcję merytoryczną, wizualną, projekty techniczne, kosztorysy przyszłej wystawy pn. „Jestem przyrodą”. Zabierze nas ona w ciekawą i immersyjną podróż po fenomenach biologicznych, prowadząc do wniosków, iż jesteśmy częścią bardzo złożonego świata przyrody i te same procesy zachodzą i wpływają w skali mikro i makro, zarówno na świat natury, jak i na samego człowieka. W przyszłym roku będziemy gościć w Experymencie wystawę naszych portugalskich przyjaciół pod nazwą „Clever food” opowiadającą o żywieniu przyszłości – pod kątem technologicznym i ekologicznym. Pracujemy też nad nową koncepcją wystawy pn. Słońce Wiatr i Woda.

– A nowe technologie?

– Jesteśmy w przygotowaniu do wprowadzenia do centrum tematu nowych źródeł energii, a także tej jądrowej. Pod względem dotarcia do klienta – chcemy w dalszym ciągu poszerzać naszą publiczność o nowe grupy społeczne, pragniemy także rozwijać nasze programy dla lokalnej społeczności, dla środowiska edukacyjnego, budujemy też nowe formaty wraz z otoczeniem naukowym i gospodarczym. Będziemy nadal wspierać i uczestniczyć w programach rozwijających nowe talenty, ale także wyrównujących szanse w edukacji. Będziemy kształtować standardy w komunikacji i popularyzacji nauki, a także generalnie promować wykształcenie. To dla nas ważne, dlatego zapraszamy do odwiedzin Experymentu.

Rozmawiał Kamil Lech